ضریب جذب صدا یا ضریب جذب آکوستیکی (α) یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در علم آکوستیک ساختمان است. این معیار، تعیین می‌کند که یک ماده چقدر می‌تواند انرژی صوتی را به جای انعکاس، جذب کند و به گرمای کم‌اهمیت تبدیل نماید. انتخاب مصالح با ضریب جذب مناسب، نقش تعیین‌کننده‌ای در طراحی فضای داخلی، کاهش نوفه (نویز) و ایجاد آسایش صوتی برای ساکنین دارد.

ضریب جذب صدا (α) چگونه تعریف می‌شود؟

طبق مبحث ۱۸ مقررات ملی ساختمان، ضریب جذب صدا به صورت نسبت شدت صوت جذب‌شده توسط یک سطح به شدت صوت فرودی به آن سطح تعریف می‌شود.

  • α = 0: به این معنی است که ماده تمام انرژی صوتی را منعکس می‌کند (مانند یک سطح بتنی صاف و سخت).
  • α = 1: به این معنی است که ماده تمام انرژی صوتی را جذب می‌کند (مانند یک پنجره باز که صدا از آن فرار می‌کند).
  • α = 0.5: یعنی ۵۰ درصد انرژی فرودی جذب و ۵۰ درصد آن منعکس می‌شود.

نقش حیاتی فرکانس در انتخاب مصالح

یک نکته بسیار مهم که اغلب نادیده گرفته می‌شود، وابستگی ضریب جذب به فرکانس صوت است. یک ماده ممکن است در جذب صداهای بم (فرکانس‌های پایین مانند صدای موتور) عالی باشد، اما در جذب صداهای زیر (فرکانس‌های بالا مانند صدای جیغ یا شکستن شیشه) عملکرد ضعیفی داشته باشد.

جداول موجود در صفحات ۵۹ تا ۶۱ مبحث ۱۸، ضرایب جذب را برای مصالح مختلف در شش فرکانس استاندارد ارائه می‌دهند: ۱۲۵، ۲۵۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۴۰۰۰ هرتز.

چگونه برای سوالات بدون فرکانس، مصالح را مقایسه کنیم؟

وقتی در سوالی به فرکانس خاصی اشاره نمی‌شود اما نوع صدا (زیر یا بم) مشخص است، باید به این صورت عمل کرد:

  • برای جذب صداهای زیر (مانند بوق، جیغ، صدای ظروف): باید به بالاترین فرکانس در جدول، یعنی ۴۰۰۰ هرتز رجوع کرد.
  • برای جذب صداهای بم (مانند موتور، کولر، بیس): باید به پایین‌ترین فرکانس، یعنی ۱۲۵ هرتز رجوع کرد.

مقایسه عملکرد مصالح در جذب صداهای زیر (مطالعه موردی)

فرض کنید می‌خواهیم بدانیم کدام یک از مصالح زیر برای جذب صداهای زیر مانند بوق خودرو عملکرد بهتری دارد:

  • آجرکاری با بندکشی به عمق ۱۰ میلی‌متر
  • صفحات گچی به ضخامت ۹ میلی‌متر روی نوارهای چوبی
  • کفپوش پارکت روی بتن
  • تخته چندلایی به ضخامت ۵ میلی‌متر روی نوارهای چوبی با ۵۰ میلی‌متر فاصله هوایی پر از الیاف معدنی

با مراجعه به جداول مبحث ۱۸ در فرکانس ۴۰۰۰ هرتز، مقادیر ضریب جذب (α) به شرح زیر است:

مصالح ضریب جذب (α) در ۴۰۰۰ هرتز عملکرد
۱. آجرکاری با بندکشی ۰.۲۴ بهترین عملکرد
۲. صفحات گچی روی نوار چوبی ۰.۰۵ عملکرد ضعیف
۳. کفپوش پارکت روی بتن ۰.۰۷ عملکرد ضعیف
۴. تخته چندلایی با فاصله هوایی ۰.۰۵ عملکرد ضعیف

تحلیل و نتیجه‌گیری:

همان‌طور که داده‌های جدول نشان می‌دهد، آجرکاری با بندکشی با ضریب جذب ۰.۲۴، به وضوح بهترین عملکرد را در جذب صداهای با فرکانس بالا (صداهای زیر) دارد. این برجستگی به دلیل سطح ناهموار و متخلخل آن است که صوت را به دام می‌اندازد. سایر مصالح در این فرکانس خاص، ضرایب جذب پایینی دارند و بیشتر صوت را منعکس می‌کنند.

نکات کلیدی برای طراحی آکوستیک داخلی

  • فرکانس را فراموش نکنید: همیشه نوع صدایی که قصد کاهش آن را دارید، مشخص کنید.
  • از جداول استاندارد استفاده کنید: جداول مبحث ۱۸ منبع معتبر و اجباری برای تمام محاسبات آکوستیکی در ساختمان‌سازی ایران است.
  • ترکیب مصالح: برای پوشش دادن طيف گسترده‌ای از فرکانس‌ها، معمولاً از ترکیب مصالح مختلف با عملکردهای مکمل استفاده می‌شود (مانند ترکیب پنل‌های جاذب برای فرکانس‌های میانی و بالا با رزوناتورها برای فرکانس‌های پایین).

برای درک بهتر این ویدیو را ببینید

جمع‌بندی

درک مفهوم ضریب جذب صدا و وابستگی آن به فرکانس، اولین گام برای design آکوستیک موثر در ساختمان است. همان‌طور که در مثال فوق دیدید، آجرکاری می‌تواند برای کنترل صداهای زیر گزینه بهتری نسبت به حتی سیستم‌های پیچیده‌تر با فاصله هوایی باشد. مشاوره با متخصصان آکوستیک و رجوع به جداول معتبر، کلید دستیابی به محیطی آرام و باکیفیت است.

آزمون بعدی نزدیک است. برای ثبت‌نام در دوره‌های آمادگی تضمینی نظارت و اجرا معماری با تکنیک‌هایی که من استفاده کردم، همین امروز اقدام کنید:

⬅️ ثبت‌نام فول پکیج نظارت و اجرا معماری با تخفیف ویژه

⬅️ ثبت‌نام پکیج نظارت و اجرا معماری با تخفیف ویژه